Ở miền Tây, người ta hay nói vui: “Lội ruộng trồng sen, cực mà ấm bụng”. Nghe thì nhẹ nhàng vậy, nhưng mấy ai hiểu được đằng sau từng củ sen trắng nõn là bao nhiêu tháng ngày ngụp lặn giữa đồng sâu, giữa cái nắng chang chang và bùn đất ngập đến đầu gối.
Tôi sinh ra và lớn lên ở Đồng Tháp Mười – nơi nổi tiếng với những cánh đồng sen bạt ngàn. Lớn lên trong tiếng gọi nhau í ới mỗi mùa thu hoạch củ sen, trong ký ức tuổi thơ là hình ảnh má tôi đầu đội nón lá, tay cầm chĩa, chân bước bì bõm giữa ruộng mà miệng vẫn cười.
MỤC LỤC
Trồng sen đâu chỉ là gieo hạt xuống bùn
Củ sen phải được trồng vào mùa nước rút, thường là khoảng tháng 11, 12 âm lịch. Mỗi hom sen được cắt cẩn thận, cắm sâu xuống lớp bùn già. Chờ cho cây mọc lên, bung lá, rồi rụi đi, mất khoảng 4–5 tháng sau mới đến lúc thu hoạch.
Nhưng trồng sen không chỉ là chuyện gieo rồi chờ. Phải chăm từng tấc nước, canh từng cơn mưa, lội ruộng kiểm tra rễ củ đều đặn. Đôi khi chỉ vì một trận mưa trái mùa hay nước dâng quá nhanh mà cả vụ coi như mất trắng.
Thu hoạch: chuyện không dành cho người yếu tay yếu chân
Thu hoạch củ sen
Thu hoạch củ sen là cực nhất. Phải lội sâu vô ruộng, dùng cây chĩa (hoặc tay không) đào từng nhánh củ nằm sâu dưới lớp bùn đặc quánh. Mỗi lần kéo được một củ lên là một lần bùn bắn tung tóe, người ướt nhẹp, lưng thì mỏi rã rời.
Có những hôm mưa đổ bất chợt, bùn loãng như cháo, đứng không vững, lún tận háng. Cái nghề này, chỉ ai có lòng kiên trì và tình yêu với đất mới trụ được. Nhưng lạ kỳ là, mỗi khi lôi được một chùm củ trắng ngà, tròn mập lên khỏi bùn, lòng lại vui như bắt được vàng.
Củ sen – không chỉ là thực phẩm, mà là nỗi niềm
Ai từng ăn chè củ sen nấu đậu xanh, canh củ sen hầm xương hay củ sen sấy giòn rụm thì chắc sẽ hiểu vì sao người miền Tây xem củ sen như “củ quý”. Mỗi mùa thu hoạch thành công, không chỉ là được giá, mà còn là sự an ủi, là động lực để bà con tiếp tục bám đồng.
Cũng có mùa rớt giá, thương lái ép xuống tận đáy, bà con bán chẳng đủ bù công. Vậy mà vẫn không ai chịu bỏ nghề. Cái nghề bám bùn ấy hình như đã chảy trong máu thịt – vừa là sinh kế, vừa là niềm tự hào.
Kết: Giữ lại cái nghề, giữ lại cái hồn
Giữa thời buổi hiện đại, người ta cứ chạy theo những thứ bóng bẩy, ít ai còn mặn mà với nghề nông – nhất là những nghề cực nhọc như trồng củ sen. Nhưng với tụi tôi, mỗi mùa sen trổ củ là mỗi mùa lòng an yên.
Tôi chỉ mong, sau này, con cháu vẫn còn thấy cánh đồng sen nở hoa và dưới lớp bùn kia, những củ sen mập mạp vẫn tiếp tục lớn lên – như bao đời nay vẫn thế.
Sen Đại Việt – Tinh Hoa Sen Việt
